Ma cà rồng "Lên ngôi"

(TT&VH Cuối tuần) - Mặc cho thế giới than thở về khủng hoảng tài chính hay suy thoái kinh tế, những sản phẩm giải trí để học rùng mình như Underworld 3
(Thế giới ngầm 3), Twilight (Chạng vạng) v.v… vẫn dễ dàng “hái tiền”. Giới thạo nghề ở làng giải trí thậm chí cho rằng ma cà rồng là một trong những biểu tượng đặc trưng của giai đoạn mà cuộc sống vật chất lâm vào khốn khó…

Vì sao đề tài ma cà rồng ăn khách?

Phải chăng Dracula đã “chết”? Hoàn toàn sai, bởi có cả một dòng chảy các sản phẩm giải trí mang tên Dracula. Xin được ngó lại lịch sử: Cách đây 112 năm, cuốn tiểu thuyết Dracula của Bram Stoker (1847 - 1912), một nhà văn tầm tầm người Ireland, ra đời. Sinh thời, tác giả không thể lường hết tác động của tác phẩm pha trộn đủ màu sắc tôn giáo và triết luận hổ lốn này.


Cảnh trong phim Twilight

Nhân vật Dracula của Stoker được coi là lấy nguyên mẫu từ một bá tước cùng tên ở Romania. Song sự trùng hợp giữa hai người chỉ ở cái tên, phần còn lại là 100% hư cấu, chủ yếu để dọa trẻ con. Nhưng từ khi nghệ thuật thứ bảy đưa Dracula lên màn ảnh thì nhân vật ma cà rồng này đã thu hút một lượng khán giả đáng kể trên thế giới. Quan hệ tương hỗ giữa điện ảnh và văn học tiếp sức cho tác phẩm của Stoker cũng như một loạt sách ăn theo. Không ngờ, giờ đây đề tài ma cà rồng đang đến giai đoạn phục hưng. Luồng máu nóng mà Dracula hút vào dường như… loang lổ cả thị trường sách. Anne Rice thành danh với serie The Vampire Chronicles (Sử ký ma cà rồng), Stephenie Meyer hốt bạc nhờ Twilight… Truyện mua vui? Cũng có thể. Nhưng có quá nhiều sự kiện trong thế giới thật khiến ta tin rằng, cuộc khủng hoảng tài chính và hậu quả tàn khốc của nó có liên quan mật thiết đến việc… “lên ngôi” của ma cà rồng.

Văn học giả tưởng có nhiều đất khai thác, nhưng bên cạnh đề tài khoa học viễn tưởng, nó còn một “đứa con cưng” khác để có dịp là khoe ngay: sách kinh dị. Bối cảnh của sách kinh dị được vẽ ra bằng những nỗi sợ vốn đã thuộc về bản chất con người: sợ hãi trước tất cả những gì không lý giải nổi trong thiên nhiên.

Cảnh trong phim Twilight
Người ta có thể chê bai hay ném văn học kinh dị vào một góc với các phế phẩm rác rưởi của trí tuệ con người, song không ai dám phủ nhận rằng hầu như đứa trẻ nào cũng lớn lên cùng thể loại kích động trí tưởng tượng này. Tựa như bịt tai lại vì sợ chuyện ma mà vẫn muốn nghe tiếp, người ta có cố tình cũng không bỏ hẳn được đề tài này. Ma quỷ, phù thủy, người sói, khổng lồ một mắt v.v… nói cho cùng, chỉ là nhiều dạng của hệ quy chiếu giúp ta bóp méo đến dị dạng một thực tế đầy áp lực đòi hỏi mình phải cố tìm ra lời giải thích. Nếu không, làm cách nào để lý giải thành công (thương mại) của Harry Potter với 375 triệu ấn bản toàn cầu?

Harry Potter 7 mới được hai tuần tuổi thì cuộc soán ngôi ngoạn mục của Stephenie Meyer đã bắt đầu. Ít nhất là ở thị trường Bắc Mỹ, J.K. Rowling đã phải chịu thua khi con số phát hành tập 3 của serie truyện Twilight từ 0 lên đến đỉnh danh sách best-seller trong vài ngày. Chàng phù thủy thông minh của trường Hogwarts đã phải nhường chỗ cho lũ ma cà rồng ở Forks.


Robert Pattinson - Siêu sao mới của Hollywood
Tập đầu của Twilight ra đời cách đây chưa đầy 4 năm, nhưng khoảng thời gian ấy đủ để Stephenie Meyer từ xứ Phoenix (Arizona) bán được hơn 7 triệu bản tiếng Anh. Và sau bộ ba Twilight, nữ tác giả này lại đẩy tiếp The Host lên vị trí số 1 ở Mỹ. Dĩ nhiên thành tích đó còn thua xa thống kê của Harry Potter, nhưng Meyer đã được tờ Time danh tiếng dự đoán là người “kế nhiệm” Rowling và ít nhất cũng thuộc vào 100 nhân vật có ảnh hưởng nhất thế giới, cộng với danh hiệu siêu sao trong thời kỳ “hậu Harry Potter”.

Liệt kê ra chừng ấy thành công của Stephenie Meyer cũng chỉ để thử lý giải tại sao cuốn phim chuyển thể Twilight lại ăn khách như vậy. Phải chăng khán giả quay cuồng trong cơn khủng hoảng đương thời nên vội đi tìm sự an ủi từ một thế giới còn kinh dị hơn? Giới phê bình đã thống kê ra 3 biểu tượng nổi bật nhất mỗi khi kinh tế đi xuống: “giặc” châu chấu, những kẻ đầu cơ địa ốc trục lợi và ma cà rồng. Nên chú ý: hai yếu tố đầu tiên có thật!


Bộ phim Underworld 3 - Rise Of The Lycans thành công
nhờ những bữa tiệc máu của Viktor, bá tước Dracula đời mới
Ma cà rồng không chỉ… hút máu

Thế giới rung chuyển trong cơn khủng hoảng tài chính, và làm như hôm nay mới rõ chân tướng những ngân hàng như Lehman Brothers hay Goldman Sachs. Đó là vài cái tên tiêu biểu cho những kẻ đánh bạc ở giai tầng cao, song về bản chất không khác những người chơi đề đóm “dân dã”. Ở bình diện này, người ta không chơi vài chục nghìn, mà kết quả đầu ra là sống hay chết, ăn tất hay mất cả, là tự mình thành tỷ phú hay làm mất chỗ kiếm cơm của vài triệu người lao động. Vấn đề của đánh bạc là không phải thắng thua bao nhiêu, mà sự cuốn hút nằm trong bản thân hành động đó.


Stephenie Meyer, người muốn soán ngôi J.K. Rowling với Twilight

Nhà phê bình văn học Hans Richard Brittnacher, tác giả cuốn Mỹ học của sự kinh dị, đã từng vạch ra: “Để thể hiện qua ngôn ngữ khô khan của thống kê học: khoảng 70% ma cà rồng (văn học) thuộc về giới quý tộc, 20% là bác sĩ, kiến trúc sư, nhà buôn cổ phiếu. Ma cà rồng có thể coi là thượng tầng quý phái của giới ma quỷ”. Anne Rice, tác giả người Mỹ gốc Ireland của The Vampire Chronicles, không phải ngẫu nhiên cùng quan điểm với Hans Richard Brittnacher. Theo dõi bước thăng trầm của 10 tập truyện trong serie nói trên có thể nhận ra bước song hành giữa văn học kinh dị với tiến triển kinh tế.

Nhưng ma cà rồng không nhất thiết cứ phải… hút máu. Và có thể do nguồn gốc tôn giáo Mormon của mình mà Stephenie Meyer không đi đến quyết liệt như một cây bút khác: Viktor Pelevin. Nhà văn người Nga này dùng một chất liệu khác, khả dĩ nặn ra các ác mộng trên thị trường chứng khoán (và cả ở những nơi chốn khác). Cuốn Đế chế thứ 5 của ông có bối cảnh ở nước Nga đương đại và miêu tả một dạng ma cà rồng mới - chúng không hút máu, mà hút một dạng năng lượng sống trong cơ thể người và qua đó giành được quyền thống trị thế giới. Dạng năng lượng ấy mang tên Bablos và chỉ được cơ thể tạo ra khi con người làm gì đó dính dáng đến tiền. Theo luận cứ của Pelevin, thế giới mà ông hư cấu ra hoàn toàn giống về bản chất với thế giới tài chính đang lung lay trước mắt chúng ta hiện nay. Đế chế thứ 5 ra đời năm 2006, nghĩa là còn lâu mới thấy “bóng ma 2009” của phố Wall, song hoàn toàn được phép hiểu là một báo ứng sớm cho sự kiện đó nhờ mắt quan sát của Pelevin ở một nước Nga của Gazprom và các lực lượng tài phiệt khác.

Không phải vô cớ mà hiện nay Pelevin là nhà văn Nga được đọc nhiều nhất.

Lê Quang