[TiChuot] Irag: IS phá nát di sản nền văn minh Assyria

Đầu tháng 3-2015, sau buổi cầu kinh trưa, quân của Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) đã dùng xe ủi đất tấn công vào cố đô Nimroud của đế chế Assyria, nằm cách thành phố Mossoul của Iraq 34km về hướng bắc. Người ta còn chưa biết hết mức độ thiệt hại, nhưng chắc chắn không nhỏ. Một tuần sau khi tàn phá Viện bảo tàng Mossoul, ngày 25-2, chúng quay lại trong một video phổ biến trên internet, đạo quân man rợ này lại tiếp tục gây thêm tội ác về văn hóa.
Thủ đô của đế chế Assyria, vào thế kỷ IX TCN, Nimroud là một nơi cực kỳ hoành tráng, với vô số đền đài, trải dài trên diện tích 360ha, một số còn nguyên vẹn và số khác được khôi phục, trong đó có một bức tường gạch dài 13km, dựng dọc theo bờ sông Tigre. Một thành phố pháo đài được bảo vệ bằng những con bò đầu người, có cánh nổi tiếng. Những vị thần bảo hộ được chạm khắc đặt trên các cổng thành và lâu đài. Một số đã bị quân IS dùng máy khoan bê-tông phá hủy vào ngày 26-2. Fareed Yasseen, đại sứ Iraq tại Pháp cho biết: Chúng ngày càng làm tới: viện bảo tàng rồi đến thánh địa. Chúng tìm cách xóa sạch dấu vết của nền văn minh, cho đến khi Hồi giáo ra đời. Đó là điều đã diễn ra ở Tombouctou, xứ Mali. Tương lai sẽ còn đi đến đâu nữa? Tại Mossoul, một nhà thờ thế kỷ 12 đã bị phá hủy. Ngọn tháp, biểu tượng của thành phố này, nghiêng giống như tháp Pisa, cũng bị triệt hạ. Nhiều người dân tụ tập chung quanh ngăn chặn chúng, nhưng bất thành.

Vùng Mossoul ở phía bắc Iraq là trung tâm của Assyria (thế kỷ IX - VII TCN). Bao trùm cả Iraq và một phần Syria là vùng Mesopotamie cổ, cái nôi của văn minh nhân loại, nơi khai sinh ra chữ viết. Nimroud được xây dựng vào thế kỷ XIII TCN, được vua Assournazirpal II (883 - 859 TCN) biến thành kinh đô đế quốc Assyria thay cho Assur, tồn tại suốt 150 năm, cho đến khi Sargon II chuyển kinh đô đến Khorsabad vào thế kỷ VIII TCN. Béatrice André-Salvini, Trưởng ban cổ vật phương Đông của bảo tàng Louvre cho biết: Kalhu - tức Nimroud hiện nay, chính là thành phố Calah trong sách Sáng thế ký (Kinh Thánh), thành phố vĩ đại. Các hoa văn tuyệt đẹp, mô tả hình ảnh các thần linh, quan lại, nhân vật và sinh hoạt của vua Assyria. Còn được kể lại bằng chữ viết hình nêm. Tranh chạm khắc và chữ viết ghi lại lịch sử của đế quốc.
Assournazirpal II đã thực hiện những công trình tưới tiêu vĩ đại qua các con kênh đào: ông ta mở rộng đế quốc, đưa chiến tranh đến vùng Cận Đông, tận Địa Trung Hải.
Trên bức tường của cung điện nhà vua vẫn còn dòng chữ: “Ta rửa kiếm trong biển lớn, và dâng lễ vật cho thần linh. Ta nhận lễ vật của các vua ven biển, vải lụa nhiều màu sắc…”. Một cây cột đá, niên đại 879 TCN đặt trước bệ rồng, ghi lại lời trần tình của vua. Nó được lưu giữ tại bảo tàng Mossoul. Nay có còn hay không?
Ngày 6-3-2015, bà Irina Bokova, Tổng giám đốc Unesco tuyên bố: “Chúng ta không thể ngồi im. Phá hủy di sản văn hóa là tội ác chiến tranh. Tôi kêu gọi tất cả các lãnh tụ chính trị và tôn giáo đứng lên tiêu diệt bọn man rợ này. Không có gì để biện minh cho hành vi tàn phá di sản văn hóa của nhân loại. Tôi đã gặp chủ tịch Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc và biện lý Tòa án Hình sự quốc tế về vấn đề này”.

Một nhà thờ hồi giáo cổ bị IS đánh bom 
Cùng với sự tàn phá là nạn buôn lậu cổ vật bùng phát. Tại thành phố cổ Mari, cạnh bờ sông Euphrate, IS tổ chức cướp phá với quy mô công nghiệp và bán mọi thứ chiếm được. Cộng đồng khoa học quốc tế kinh hoàng. Từ Iraq, đến Syria qua Libya, người ta chưa bao giờ nhìn thấy một cảnh tượng tàn phá cổ vật tầm cỡ lớn như thế. Tại New York, nhà khảo cổ Abdul Amir al-Hamdani, từng làm việc tại Mossoul kêu gọi tổ chức biểu tình tại New York, trước cửa Nhà Trắng, để kêu gọi mọi người Iraq đứng lên bảo vệ di sản văn hóa của mình và của cả nhân loại.